Het algoritme zit al een tijdje in het verdomhoekje. De verschillende social media-molochs reageren ieder op hun eigen manier op de kritiek dat hun verborgen algoritmen leiden tot polarisering en radicalisering. De één plaatst waarschuwingen, de ander verwijdert posts en profielen. Maar wat is de juiste oplossing? Is die er wel?
Alleen Nederlanders zonder televisie die zich nooit op social media begeven zullen Arjen Lubachs exposé tegen de ‘fabeltjesfuik’ gemist hebben. Of ze bevinden zich in een andere online bubbel dan die waarin de tirade van Lubach trending was. Wat gelijk één van kritiekpunten van de presentator is: de ondoorzichtige algoritmes van diensten zoals YouTube, Facebook en Twitter laten je alleen zien wat binnen jouw interessegebied past. En om ervoor te zorgen dat je maar zolang mogelijk door blijft scrollen in je tijdlijn of filmpjes blijft kijken, worden de suggesties steeds extremer. Totdat je uiteindelijk tot over je oren in de complottheorieën zit – ongeacht of dit ter linker- of rechterzijde van het politieke spectrum is.
Maar niet alleen de buitenwacht is kritisch op de rol die sociale platforms spelen in de verspreiding van nepnieuws en informatie die in strijd is met de wet, ook de sociale media zelf worstelen met hun verantwoordelijkheid. Want wanneer valt iets nog onder vrijheid van meningsuiting en waar ligt het omslagpunt?
Bij posts die kinderporno bevatten of de holocaust ontkennen zijn de maatregelen eenduidig: met behulp van AI worden deze direct offline gehaald – vaak nog voordat iemand ze heeft langs zien komen in zijn of haar tijdlijn. Maar hoe ga je om met een president die tijdens een toespraak verklaart dat stemmen via de post fraude in de hand werkt? Is dit nieuws (het is immers de president die de uitspraak doet) of misleiding?
Scheidsrechter
Grofweg zien we uit de volgende drie hoeken een reactie komen. Allereerst de sociale media zelf, hier wordt het beleid om haatzaaiende of kwetsende posts actief op te sporen en offline te halen geïntensiveerd. Zo verwijdert Facebook tegenwoordig tien keer zoveel posts die aanzetten tot haat als twee jaar geleden. En verklaarde Facebook-baas Zuckerberg eerder altijd dat hij geen ‘scheidsrechter van de waarheid’ wilde zijn, toch hield Facebook onlangs een artikel van de New York Post over e-mails van Hunter Biden uit de news feed van gebruikers. De perceptie bij Zuckerberg over wat de functieomschrijving van een scheidsrechter inhoudt, lijkt te verschuiven. Ook Twitter bemoeit zich steeds vaker met de inhoud van tweets op het platform, door een label te plaatsen wanneer er misleidende informatie in wordt gedeeld.
Politiek
Ondertussen roert de politiek zich ook steeds meer. Onlangs stelden D66- en CDA-Kamerleden Verhoeven en Van der Molen voor om grondig onderzoek te doen naar de maatschappelijke impact van private algoritmes. Volgens de Kamerleden zorgen de algoritmes ervoor dat publiek zo lang mogelijk op het sociale platform blijft hangen, waardoor genuanceerde verhalen het onderspit delven tegen sensationele complottheorieën. Op Europees niveau zit er wetgeving aan te komen die meer verantwoordelijk neerlegt bij de grote tech-bedrijven om illegale content aan te pakken.
Bubbel doorbreken
Maar ook wij, eenvoudige social media-gebruikers, komen in actie – op allerlei verschillende manieren. Door social media-accounts te verwijderen (denk bijvoorbeeld aan de oproep van – daar heb je hem weer – Arjen Lubach in 2018 om Facebook-accounts op te zeggen). Of door juist contact te zoeken met andere bubbels – zo is de Volkskrant onlangs een project gestart om lezers met tegenovergestelde meningen met elkaar in contact te brengen. En dat levert heel genuanceerde verhalen op.
In de onlangs uitgezonden Tegenlicht-aflevering ‘Herover je data’ (in meerdere opzichten het terugkijken waard, mocht je ‘m gemist hebben) vertelt schrijver en tech-criticus Evgeny Morozov over het project The Syllabus. Dit is een site waar boeken, podcasts, artikelen, video’s en journalistieke verhalen worden aanbevolen die normaal (wederom door die vermaledijde algoritmes) verborgen blijven voor het grote publiek.
Een menselijke interactie met het kille algoritme dus, wellicht dat dit ook de toekomst is van het algoritme zoals we dat nu kennen.
