Je kon er natuurlijk op wachten: China lijkt het Google-algoritme te hebben gekraakt. Onderzoekers van twee Amerikaanse denktanks concluderen in een rapport (onder de veelzeggende titel Winning the web) dat de Chinese overheid uitstekend in staat is gebleken de resultaten voor de zoektermen Xinjiang en COVID-19 te beïnvloeden. En not in a good way.
Wie wel eens iets opzoekt via Google (lees: iedereen), weet dat eigenlijk alleen de eerste tien gevonden resultaten ertoe doen. Ik bedoel, wie klikt er überhaupt wel eens door naar de tweede pagina met zoekresultaten? Op basis van een grotendeels onbekend algoritme bepaalt Google welke pagina’s worden getoond voor bepaalde zoekwoorden. Grotendeels onbekend, omdat we wél weten dat bijvoorbeeld het aantal websites waarop verwezen wordt naar een specifieke pagina een belangrijke rol speelt in de uiteindelijke plek van die pagina in de zoekresultaten. Hetzelfde geldt voor de mate van gebruiksgemak van een website en de context waarin een zoekwoord wordt gebruikt.
Het Chinese verhaal
Door hier slim gebruik van te maken, lukte het de Chinese staat om informatie op Chinese overheidsvriendelijke websites op een toppositie te krijgen in de zoekresultaten (dit probleem speelt overigens niet alleen bij Google, maar ook bij YouTube, Bing en de News-secties van zowel Google als Bing). Zo was 88% van de top 10 zoekresultaten voor ‘Xinjiang’ (de regio waar de Oeigoeren wonen) op nieuwssecties afkomstig van nieuwsbronnen die gesteund worden door de Chinese overheid. Bij de YouTube-resultaten was dit zelfs 98%.
Op die manier probeert China het narratief te bepalen over bepaalde onderwerpen, om zo de publieke opinie buiten China te bepalen (in China zelf lukt ze dit op zijn zachtst gezegd redelijk goed). Dit is overigens geen nieuwe tactiek; niet voor niets wordt ook wel gezegd dat de waarheid het eerste is dat sneuvelt in een oorlog. Maar het toont aan hoe groot onze afhankelijkheid van bronnen als Google en YouTube is. Want hoe weet je zeker dat de afzender waarnaar je wordt verwezen betrouwbaar is? Weet jij bijvoorbeeld of de Helsinki Times een gedegen dagblad is of gesteund wordt door geld uit China? (En laten we Rusland vooral niet uitvlakken.)
Dataleemtes
De onderzoekers van de Brookings Institution en de Alliance for Securing Democracy benoemen in hun onderzoeksrapport dat China gebruikmaakt van zogeheten data voids (dataleemtes of dataholtes): onderwerpen waarover nog weinig gepubliceerd is en die dus ‘eenvoudiger’ zijn te claimen. Google erkent in een reactie aan de Wall Street Journal dat dit een bekend probleem is en dat het bedrijf zoekt naar een oplossing.
Tegelijkertijd onttrekt de tech-moloch zich aan eventuele verantwoordelijkheid in de algemene uitleg over hoe het Google-algoritme werkt:
Hoewel onze systemen zoeken naar dit soort kwantificeerbare signalen om de relevantie te beoordelen, is het belangrijk om op te merken dat ze niet zijn ontworpen om subjectieve concepten te analyseren, zoals een standpunt of politieke gedachtegang van de content van een pagina.
History repeating
Mocht je een déjà vu-gevoel hebben na dit Chinese nieuws – dat kan kloppen. Eerder was er namelijk een soortgelijke discussie over de invloed van de Russische staat via ogenschijnlijk onafhankelijke media op de Westerse perceptie van Rusland. Toen werd door de EU besloten om Russia Today en Sputnik te verbieden om hun nieuws te verspreiden via tv, satelliet, online platforms en apps. Een besluit dat op veel kritiek kon rekenen, omdat het de fundamenten van de vrije pers zou ondermijnen.
Het is een bekende reflex: gaat het om regulering, dan gaat het vaak gelijk over dingen die vooral niet zouden mogen (en verboden, verwijderd, gecensureerd of verbannen zouden moeten worden). Terwijl het in dit geval veel constructiever zou zijn om te kijken naar wat er juist wél zou moeten worden gedaan. Bijvoorbeeld bij nieuwsbronnen aangeven of een bepaalde krant of website onafhankelijk is. Uiteindelijk zal dit ook zijn invloed hebben op de plek in de zoekresultaten, maar het laat de keuze in elk geval aan de internetgebruiker zelf. Want overheden die bepalen wat je wel of niet zou mogen lezen of zien, dat lijkt een gevaarlijke glijdende schaal. Dat landen als China en Rusland dit machtsmiddel inzetten, betekent niet dat dit navolging verdient in het Westen. Juist niet zelfs.
Sebastiaan Scheepers
