Nu de coronapandemie de hele wereld in zijn greep heeft, zijn de straten uitgestorven, gaan bedrijven noodgedwongen dicht en moeten sommigen mensen zelfs voor hun leven vrezen. De media en communicatie draaien echter als nooit tevoren. Dit keer niet over de privé-escapades van André of Marco, waar de kranten tot voor kort vol mee stonden; nu lijkt dergelijk non-nieuws (gelukkig) volledig naar de achtergrond verdreven. Daarvoor in de plaats gekomen zijn niet alleen live-blogs die het laatste nieuws over het virus trouw blijven updaten, maar proberen mens en merk ook goedbedoelde adviezen te delen of, minder goedbedoeld, coronatopics te kapen. Deze blog is daarom een beschouwing van de meest in het oog springende communicatie van de afgelopen weken. En nee, mij ontgaat de ironie niet dat ook deze blog dus over corona gaat.
Politiek
Een gemeenschappelijke vijand verbroedert, zou je zeggen. Politiek gezien lijkt het virus echter evengoed een wapen om de rivalen mee om de oren te slaan of om eigen standpunten extra onder de aandacht te brengen. Hoewel het optreden van Rutte een communicatief succes was, wordt elk middel aangegrepen om zijn maatregelen in diskrediet te brengen. Het RIVM zou niet deugen, de maatregelen zouden te drastisch of juist niet drastisch genoeg zijn en het zou wenselijk zijn om dezelfde daadkracht meteen in te zetten voor totaal andere (politieke) zaken.
In de VS wordt er een heel andere politiek bedreven, die van ‘wij’ tegen ‘zij’. De huidige Amerikaanse president heeft vaker moeite om het boetekleed aan te trekken en lijkt het best te gedijen in situaties waarin hij een gemeenschappelijke vijand aan kan wijzen (“Fake media are the enemy of the people”). Waar de conservatieve politiek in de States het coronavirus eerst nog weglachte en zelfs wegzette als “democratic hoax”, is de president al snel ingehaald door de realiteit. Het aantal zieken loopt hoog op en om geen stemmers te verliezen, zit de regering opeens boven op het virus en heeft het “veel meer controle dan de lakse Europese landen”. Het wij/zij-denken wordt versterkt doordat het virus consequent tot ChineseVirus wordt gedoopt; het komt uit China en wij kunnen er niks aan doen dat het hier is.
Social media
Dergelijke tegenstrijdige uitingen en politisering van een crisis leiden ook tot het nodige paniekvoetbal en tegenstrijdige berichtgeving. Iemand merkte al op dat de 17 miljoen bondscoaches zich hebben omgeschoold tot viroloog en uit elke hoek worden obscure ‘onderzoeken’ en argumenten gehaald om het beleid te onderbouwen dan wel te kraken. Er doen verschillende hoaxes de ronde over het virus en de manier waarop je het kan traceren, zoals tien seconden je adem inhouden. Zelfs over een minister die zich letterlijk kapotwerkt wordt op Twitter schamper gedaan. Anderen nemen groepsimmuniteit te letterlijk en stellen dit gelijk aan de ‘genocide’ van tienduizenden oudere Nederlanders. Inmiddels is ook de #coronalul van de week in het leven geroepen.
Ook in tijden als deze toont (social) media hoe lelijk het fenomeen kan zijn, maar gelukkig zijn er ook momenten van schoonheid. Nu iedereen noodgedwongen thuiszit, is online het middel bij uitstek om elkaar te helpen. Op social media of online platformen worden hulpvragen en aanbod aan elkaar gekoppeld om elkaar door deze tijd heen te slepen. Balkonconcerten uit verschillende steden worden gedeeld en dragen bij aan de saamhorigheid (hoewel ik de setlist uit Barcelona als de plaag zou mijden). Verder wordt social media als comic relief dankbaar gebruikt.
Marketing
Onherroepelijk zijn er organisaties bij wie meteen de radartjes gaan draaien om te kijken hoe ze op een of andere manier hun merk ermee in de media krijgen. Ook wij hebben deze week met verschillende redacties aan de telefoon gehangen omdat wij Nederland een hulpmiddel of een stukje soelaas konden bieden in deze barre tijden. Het antwoord was vaak dat ze per dag honderden van dit soort goedbedoelde verzoekjes binnenkregen. En hoewel zo’n verzoek uit een goed hart komt, zijn er bij sommige wel vraagtekens te plaatsen in hoeverre een suggestie echt bijdraagt of toch vooral een manier is om in de schijnwerpers te komen. Neem bijvoorbeeld de standaard ‘wat voor communicatielessen kunnen we trekken uit de coronacrisis’-teksten, of ‘bedrijf x drukt klanten met reclamespot y op het hart om elkaar te helpen’. Zolang je niet zelf een vaccin tegen corona hebt ontwikkeld, is een plekje op de voorpagina niet gegarandeerd.
Een kleine overweging
Zijn er dan lessen te trekken uit de communicatie omtrent corona (hypocrisy-alert)? Wie weet, maar in ieder geval wel wat overwegingen. We zitten namelijk opgescheept met een crisistijd die weinigen van de huidige bevolking hebben meegemaakt. Mensen zijn bang en beïnvloedbaar en elke te snel gepushte boodschap of mening kan weer een hoop angst veroorzaken. Redacties zijn verlaten en overvol tegelijkertijd, en niet elke boodschap kan op een goudschaaltje gewogen worden om te bepalen of het een plekje op de afgeladen media-agenda verdient.
Voegt je boodschap echt wat toe aan alle (vluchtige) communicatie in tijden van crisis? Mooi, stuur hem vooral uit, maar verwacht niet altijd dezelfde reacties als in normalere tijden. Weeg daarnaast je boodschappen zorgvuldig af; ook al ben je het bijvoorbeeld oneens met overheidsbeleid, een boze tweet gaat daar niks aan veranderen en het politiseren van deze crisis al helemaal niet. Uiteindelijk moeten we er samen uitkomen.
En tot slot, zorg een beetje voor elkaar.
