by Theo Snijders

Dit jaar gaan er naar schatting zo’n 1,2 miljoen Nederlanders op wintersportvakantie. Dat is niet geheel zonder risico, want elk jaar komen er daarvan zeven- tot tienduizend – vooral skiërs – terug met lichamelijk letsel. Bijna elk jaar zijn er daarnaast doden te betreuren. Alleen al in Oostenrijk, het populairste skigebied onder Nederlanders, overlijden jaarlijks zo’n 70 mensen tijdens de wintersport.

Lawines vormen een groot gevaar voor wintersporters. Geen wonder dat het voorkomen en detecteren van lawines hoge prioriteit heeft. Niet alleen om toeristen, maar ook eigen inwoners,  woningen, infrastructuur en natuurgebieden te beschermen. Vaak worden er kunstmatig lawines opgewekt door gecontroleerde, kunstmatige ontploffingen, die ervoor zorgen dat riskante sneeuwmassa’s vrijkomen en langs een vooraf bepaald tracé naar beneden glijden. Het is belangrijk om te onderzoeken of die lawines daadwerkelijk zo verlopen als gepland was.

De monitoring en controle van lawines gebeuren nu vooral met behulp van mensen op locatie of vanuit helikopters, en met camera’s en bedrading die breekt als er een lawine ontstaat. Daarnaast wordt er gebruikgemaakt van actieve radartechnologie. Maar al die manieren hebben nadelen. Mensen lopen mogelijk gevaar. Mechanische draden moeten na elke lawine opnieuw gespannen worden. Camera’s en helikopters zijn niet bruikbaar bij slechte weersomstandigheden, terwijl voor actieve radartechnologie zendvergunningen vereist zijn.

Om vast te stellen welke lawines veroorzaakt worden door de geplande explosies en hoe ze verlopen, hebben onderzoekers van het Fraunhofer-FHR een nieuwe technologie ontwikkeld: passieve radar in combinatie met satellietcommunicatie. In tegenstelling tot een conventionele ‘actieve’ radar is een ‘passieve’ radar een positioneringstechnologie die geen elektromagnetische energie uitzendt. Een passieve radar maakt gebruik van radio- of mobiele communicatiesignalen. Een passieve radar is bovendien goedkoper, energiebesparend en eenvoudig te installeren. En er zijn geen zendvergunningen noodzakelijk.

Omdat er in afgelegen berggebieden meestal geen radiosignalen of andere communicatienetwerken beschikbaar zijn, willen de onderzoekers gebruikmaken van signalen van de OneWeb- of Starlink- satellietnetwerken, die overal ter wereld beschikbaar zijn. Dankzij het grote aantal satellieten worden er continu radarbeelden van het aardoppervlak gemaakt. Omdat de beelden uit verschillende hoeken worden gemaakt, zijn ook de diepgelegen delen altijd goed zichtbaar. De OneWeb- of Starlink- satellietnetwerken zijn bovendien ‘Low Earth Orbit-netwerken’, waardoor de signalen slechts een korte weg hoeven af te leggen en de informatie zeer snel beschikbaar is.  

Uit een haalbaarheidsstudie in opdracht van ESA-ESTEC bleek het concept inderdaad in staat te zijn om lawines snel na een explosie te detecteren en te bevestigen. Om de werking van het systeem ook in de praktijk te testen werden kunstmatig opgewekte aardverschuivingen bij een mijn gemonitord en geanalyseerd. Dankzij het systeem kan de veiligheid van wintersporters in de toekomst wellicht beter gewaarborgd worden.