We bespreken geregeld innovaties waarvan de toepassingsmogelijkheden of het nut afhangen van de sector waarin onze lezers werkzaam zijn. Of van zaken als de financiële armslag van de organisatie, of de fase in de innovatiecyclus waarin ze zich bevindt. Maar dit keer halen we een innovatie voor het voetlicht die wel door iedere organisatie ingezet kan worden, en die daarbij ook nog zowel economisch als maatschappelijk interessant is: de leeshulp van Tolkie.
Laaggeletterdheid
Nederland telt op dit moment zo’n 2,5 miljoen laaggeletterden. Ruim een op de zes Nederlanders heeft dus moeite met lezen, schrijven of rekenen. De verwachting is dat de nieuwe cijfers, die in 2025 gepubliceerd worden, nog een stuk hoger zullen liggen. Een van de redenen voor de hoge laaggeletterdheid is de zeer verontrustende ontwikkeling van de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren. Recent onderzoek heeft aangetoond dat maar liefst één op de drie vijftienjarigen het basisleesniveau niet haalt. Jongeren verlaten op die leeftijd bijna de middelbare school en stappen dus vaak laaggeletterd de maatschappij in.
Daarnaast kan laaggeletterdheid het gevolg zijn van ziekte, een lichamelijke handicap, het opgroeien in een zogeheten taalarme omgeving of van een reizend bestaan. Maar wat de oorzaak ook moge zijn, de gevolgen zijn vaak zeer ernstig.
Omdat lezen een zogeheten basisvaardigheid is, en daarmee essentieel om goed deel te kunnen nemen aan de maatschappij, heeft laaggeletterdheid grote gevolgen voor zowel het werkende leven als het privéleven van de desbetreffende persoon.
Zo leeft de groep laaggeletterden gemiddeld 4 jaar korter, bijvoorbeeld doordat het lastig is om gezondheidsinformatie van overheden of bijsluiters te begrijpen. Verder is bewezen dat laaggeletterden gemiddeld vaker schulden hebben en zich vaker depressief voelen dan mensen die zich beter redden op reken- en taalgebied. Ook is het risico relatief hoog dat mensen hun laaggeletterdheid overdragen aan hun kinderen; kinderen van laaggeletterde ouders lopen drie keer meer kans dan anderen om zelf laaggeletterd door het leven te gaan.
Met deze zorgelijke ontwikkeling en dramatische gevolgen in gedachten hebben Jeroen van de Nieuwenhof en Laurens van den Berg de leeshulp Tolkie ontwikkeld. Tolkie is een plugin die laaggeletterden in staat stelt om hulp te vragen bij struikelblokken in een webtekst, maar die ook een eenvoudige samenvatting van een tekst kan genereren door middel van kunstmatige intelligentie (AI).
Hulp bij moeilijke woorden
De opzet van Tolkie is vrij eenvoudig, het effect groot. Wanneer de gebruiker de Tolkie-plugin activeert op de website, wordt ieder woord in de tekst klikbaar gemaakt.
Als de websitebezoeker vervolgens doorklikt op het woord dat hij niet goed begrijpt, krijgt hij een eenvoudige uitleg te zien. Die uitleg is niet in woordenboektaal geschreven, maar in eenvoudig en eenduidig Nederlands. Met een heel goede reden: veel traditionele woordenboeken maken een woord door hun uitleg juist lastiger. Bovendien bieden woordenboeken vaak meerdere mogelijke betekenissen aan, en moet de gebruiker zelf zien te bepalen welke betekenis klopt. Tolkie daarentegen maakt gebruik van taalmodellen die de tekst analyseren en die de best passende definitie voorstellen. De uitleg van Tolkie is dus echt context-afhankelijk.
Samenvatting op A2-niveau
Wanneer de websitebezoeker niet alleen bepaalde woorden slecht begrijpt, maar moeite heeft met de complete tekst, kan hij op de knop ‘Makkelijkste tekst’ drukken. Daarmee analyseert de tool de tekst op de pagina en vat hij deze samen, waarbij hij gebruikmaakt van tussenkopjes en bullet points. Het taalniveau van deze tekst, die met AI geschreven wordt, is A2. Binnen 10 seconden staat de zeer overzichtelijke samenvatting klaar.
Bij wijze van voorbeeld: de Tolkie-samenvatting van het bovenstaande stuk tekst ziet er als volgt uit:
NB: In onze innovatieranglijst scoort Tolkie met 77,12% een (voorlopige) twaalfde plek. In dit scenario hebben we Tolkie vanwege de bevordering van inclusie ondergebracht in de categorie DEI, dat een wegingsfactor van 1,05 heeft. Als we Gezondheid als categorie hadden genomen, met een wegingsfactor van 1,15, had Tolkie met 84,46% een gedeelde tweede plek bezet in ons klassement. Beide scenario’s zijn uiteraard verdedigbaar.
Mocht je meer willen weten over Tolkie, een proefperiode willen bespreken, of de plugin meteen willen aanschaffen en zorgen dat jouw cliënten, klanten, patiënten, mantelzorgers, huurders, of andere stakeholders daadwerkelijke begrijpen wat je bedoelt, neem dan contact op met Laurens van den Berg via laurens@tolkie.nl. Een video met meer uitleg vind je hier.
Veel eenvoudig leesplezier gewenst!
| Organisatie | Tolkie | ||
| Innovatie | Plugin om laaggeletterden te helpen bij tekstbegrip | ||
| Thema | DEI | ||
| Score | Kwaliteit van de innovatie | 80 | |
| Urgentie van de probleemoplossing | 90 | ||
| Kans op brede acceptatie | 90 | ||
| Subtotaal | 260 | 86,67% | |
| 1,05 | |||
| Wegingsfactor | Subtotaal x wegingsfactor | 273 | |
| Gewogen percentage | 77,12% |
